Plater (Broel-Plater) Konstanty (1872–1927), ziemianin, działacz konserwatywny. Ur. 23 XII w Niekłaniu w pow. koneckim, był synem Ludwika (zob.) i Zofii z Morawskich. Uczył się w Krakowie, następnie w l. 1891/2–1894/5 odbył studia na wydziale hutniczym Akademii Górniczej w Leoben. Jako student działał w Czytelni Polskiej, później był kuratorem wznowionego w tej uczelni polskiego Kółka Bratniej Pomocy. Po ukończeniu studiów osiadł w Chlewiskach w pow. koneckim i w początkach XX w. objął zarząd majątku i huty. Od wczesnej młodości chory na ciężkie dolegliwości reumatyczne, «niemal kaleka, ale trawiony ciągłym ogniem niebywałej żywotności» (K. M. Morawski), musiał nieraz na długie okresy przerywać pracę. Lata 1907 i 1908 spędził w Egipcie i Sudanie. Owocem tej podróży były Listy z Afryki Konstantego hr. Broel-Platera („Słowo” 1909 nr 25, 29–30, 44–5, 47, 67–8, 123–8). W r. 1912 sprzedał Władysławowi Pusłowskiemu majątki Chlewiska i Pawłów.

Politycznie związany ze Stronnictwem Polityki Realnej (SPR), P. z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej rozwinął działalność w Komitecie Obywatelskim miasta Warszawy, w którym zorganizował w sierpniu 1914 sekcję informacyjną. Z jego też inicjatywy zaczął wychodzić dziennik „Kurier Polski”. Jesienią t. r. P. jako reprezentant SPR został członkiem Komitetu Narodowego Polskiego i objął w nim funkcję sekretarza Wydziału. W połowie r. 1915, razem z Komitetem, wyjechał do Piotrogrodu i został tam do końca 1917 r. W Piotrogrodzie P. opiekował się uchodźcami polskimi, firmował jako wydawca subsydiowany przez endecję i SPR tygodnik teoretyczno-polityczny „Sprawa Polska” (wychodzący w l. 1915–17). Rozwijał działalność polityczno-dyplomatyczną: prowadził w imieniu Komitetu rozmowy z rządem rosyjskim, przedstawił w kwietniu 1916 ambasadorowi francuskiemu w Piotrogrodzie M. Paléologue’owi postulat niepodległej Polski. Wyjeżdżał do Paryża, Londynu i Rzymu, gdzie odbywał rozmowy z politykami zachodnimi, spotykał się w Szwajcarii z polskimi działaczami prokoalicyjnymi, podpisał deklarację lozańską przeciwko Aktowi z 5 listopada 1916 r., uczestniczył w czerwcu 1917 w naradzie paryskiej poprzedzającej założenie Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie i należał do głównych współpracowników Dmowskiego na Zachodzie. W r. 1918 przeniósł się do Lozanny, gdzie wspierał finansowo akcję propagandową na rzecz niepodległości Polski. W r. 1919 poważnie zapadł na zdrowiu.

Po powrocie do kraju P. osiadł na stałe w Warszawie. W r. 1922 ogłosił broszurę pt. W sprawie konserwatyzmu w Polsce (W.) i jesienią t. r. był inicjatorem i współzałożycielem Stronnictwa Zachowawczego (SZ). Właściwy żywot SZ zaczęło jednak dopiero w końcu listopada 1923, kiedy utworzył się pierwszy jego zarząd, w którym P. został jednym z dwu wiceprezesów. W l. 1923–5 P. wydawał „Biuletyn Stronnictwa Zachowawczego” (redakcję objął kuzyn P-a Kazimierz Marian Morawski) i prowadził w nim stały dział polityczny. SZ istniało do 3 II 1926; w marcu t. r. część jego działaczy, w tym P., ukonstytuowała się w Klub Zachowawczo-Monarchiczny. Razem z Hieronimem Tarnowskim P. założył i wydawał organ Klubu „Pro Fide, Rege et Lege” (redagowany przez K. M. Morawskiego). W piśmie tym ogłosił P. artykuł Od Locarna do Genewy (1926 nr 1) i wspomnienia pt. Z dni listopadowych 1916 na Zachodzie (tamże nr 2), stanowiące fragment niewydanego pamiętnika (który do czasu drugiej wojny światowej znajdował się w archiwum rodzinnym Platerów w Białaczowie). W l. 1923–5 P. był członkiem Wydziału Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich i współdziałał na terenie Rady z popierającymi SZ związkami ziemian w ich akcji przeciwko radykalnej reformie rolnej. Był znakomitym znawcą sztuki i kolekcjonerem. Zmarł 16 VIII 1927 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. P. rodziny nie założył.

Konarski Sz., Platerowie, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., IV 130, 133; – Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Wyd. 3., W. 1973; Karbowiak A., Młodzież polska akademicka za granicą, 1795–1910, Kr. 1910; Kossuth S., Polacy – słuchacze Akademii Górniczej w Leoben, Kat. 1964 s. 11, 43; Kozłowski Cz., Działalność polityczna Koła Międzypartyjnego w latach 1915–1918, W. 1967; Morawski K. M., Konstanty Broel-Plater, „Pro Fide, Rege et Lege” Z. 3: 1928 s. 1–16; Pajewski J., Wokół sprawy polskiej. Paryż – Lozanna – Londyn 1914–1918, P. 1970; Polacy w Austrii, Kr. 1976; Spustek I., Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, W. 1966; Ślisz A., Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919), W. 1968; Śp. Konstanty Hr. Broel-Plater, „Pro Fide, Rege et Lege”, Z. 3: 1928 s. nlb. 2–4 (fot.); [Tarnowski H.] H. T., Ś. p. Konstanty Broel-Plater, „Pro Patria” 1927 nr 123 s. 5–6; Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926–1935, Wr. 1977; – Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, W. 1925; Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855–1925), P. 1930 s. 417, 438, 459 (indeks wymienia wszystkich Platerów łącznie); Paléologue M., La Russie des tsars pendant la Grande-Guerre, Paris 1922 II 239–40; Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, P.–W.–Wil.– L. 1927–31 I–II; [Zieliński J.] Kułakowski M., Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, Londyn 1972 II; – „Biul. Polit:” R. 2: 1927 s. 592–3; „Kur. Warsz.” 1927 nr 224 wyd. poranne s. 4, wyd. wieczorne s. 8, nr 227 wyd. poranne s. 3; – B. Jag.: rkp. 8899 II Morawski K. M., Wspomnienia 1915–1938 s. 28, 59, 60, 62, 63, 76, 100, 200–3, 218, 246–8, 250–2, 259, 273, 285, 310, 311, 317; – Informacje bratanicy Teresy Plater z Krakowa.

Alina Szklarska-Lohmannowa